Każdy, kto choć raz gotował w plenerze, wie, jak ważny jest odpowiedni gaz do kuchenki turystycznej. Od wyboru kartusza zależy nie tylko długość działania palnika, ale też bezpieczeństwo, wydajność i komfort gotowania w różnych warunkach.
Jeśli zastanawiasz się, jaki gaz do kuchenki gazowej wybrać, czy lepszy będzie propan, butan, czy ich mieszanka, oraz jak założyć kartusz do kuchenki turystycznej, ten poradnik pomoże Ci podjąć właściwą decyzję.
Dlaczego wybór kartusza ma znaczenie?
Dla wielu początkujących biwakowiczów kartusz wydaje się drobnym dodatkiem. Jednak to on decyduje o tym, czy ugotujesz obiad w górach, czy wylądujesz z zimną zupą z proszku.
Gaz do kuchenek turystycznych to nie tylko paliwo – to źródło energii, które musi być niezawodne w zmiennych warunkach pogodowych. Wybierając odpowiedni kartusz do kuchenki turystycznej, trzeba wziąć pod uwagę:
- temperaturę otoczenia – nie każdy gaz działa dobrze na mrozie,
- rodzaj kuchenki,
- czas trwania wyjazdu i intensywność gotowania,
- wygodę montażu i bezpieczeństwo użytkowania.
Wbrew pozorom, różnice między kartuszami są duże. Przeanalizujmy więc, co je od siebie odróżnia.
Rodzaje gazu – propan, butan i izobutan
Najczęściej spotykane kartusze do kuchenki turystycznej zawierają jeden z trzech rodzajów gazu: butan, izobutan lub propan. Czasem występują też w formie mieszanek.
Butan
To najpopularniejszy gaz do kuchenki turystycznej. Sprawdza się w temperaturach dodatnich i jest bardzo wydajny. Niestety, w niskich temperaturach (poniżej 0°C) traci swoje właściwości – nie paruje wystarczająco, by zapewnić płomień.
Izobutan
To bardziej zaawansowana wersja butanu, która zachowuje swoje właściwości nawet przy lekkim mrozie. Kartusze do kuchenki z izobutanem są idealne na wiosnę i jesień, gdy temperatura waha się wokół zera.
Propan
Najbardziej „mrozo-odporny” gaz – działa nawet przy -40°C. Jednak sam propan wymaga grubych ścian kartusza i wysokiego ciśnienia, więc stosuje się go zwykle w mieszankach z butanem lub izobutanem.
Najlepszym rozwiązaniem jest mieszanka propanu i izobutanu, która łączy zalety obu gazów: stabilność, bezpieczeństwo i dobre działanie w chłodzie.
Rodzaje kartuszy – różne systemy mocowania
Na rynku dostępnych jest kilka standardów kartuszy, różniących się sposobem podłączenia. Wybór odpowiedniego to klucz do bezpiecznego użytkowania.
Kartusz przebijany (C206)
Najprostszy i najtańszy typ. Gaz kartusz tego typu działa na zasadzie przebicia cienkiej membrany przy montażu w kuchence. Jest też tani i łatwo dostępny, ale po zamontowaniu nie można go odłączyć bez wypuszczenia gazu – to ogranicza mobilność i bezpieczeństwo. To dobre rozwiązanie na krótkie wypady lub do kuchenek stacjonarnych, np. na kempingu.
Kartusz z zaworem (EN417 / screw-on)
Najczęściej stosowany przez turystów i wspinaczy. Wyposażony jest w zawór z gwintem, dzięki czemu można go wielokrotnie odłączać i ponownie podłączać bez ryzyka ulatniania się gazu. Ten typ kartuszy do kuchenki turystycznej jest bardzo uniwersalny – pasuje do większości nowoczesnych palników turystycznych. Zawór umożliwia bezpieczne transportowanie nawet niezużytego kartusza.
Kartusz typu Easy Click (CV)
To system stosowany przez niektórych producentów (m.in. Campingaz). Kartusz ma zatrzask zamiast gwintu – wystarczy go wcisnąć w palnik, aż „kliknie”. Zaletą jest szybkość i prostota montażu, ale ten typ nie jest kompatybilny z każdym modelem kuchenki.
Jak założyć kartusz do kuchenki turystycznej?
Wielu początkujących zastanawia się, jak założyć kartusz do kuchenki turystycznej, by uniknąć wycieku gazu lub uszkodzenia zaworu. Procedura zależy od typu kartusza, ale ogólna zasada jest podobna:
- Sprawdź zgodność – upewnij się, że kartusz pasuje do Twojej kuchenki.
- Zakręć zawór palnika – nigdy nie montuj kartusza przy otwartym zaworze.
- Umieść kartusz pionowo – w pozycji stabilnej.
- Nakładaj powoli – wkręć lub wciśnij kartusz, aż usłyszysz kliknięcie lub poczujesz opór.
- Nie przechylaj podczas montażu – to może spowodować nieszczelność.
- Sprawdź szczelność – możesz delikatnie spryskać połączenie wodą z mydłem; jeśli nie pojawiają się bąbelki, wszystko jest w porządku.
- Po zakończeniu gotowania odłącz kartusz (jeśli typ na to pozwala) i przechowuj go w chłodnym, suchym miejscu, z dala od słońca.
Jak długo wystarcza kartusz?
Czas działania zależy od kilku czynników:
- wielkości kartusza (najczęściej 100, 230 lub 450 g gazu),
- mocy palnika,
- siły płomienia i czasu gotowania,
- temperatury i wiatru.
Przy normalnym użytkowaniu, kartusz 230 g wystarcza średnio na 2–3 dni gotowania dla jednej osoby (czyli około 1–1,5 godziny pracy palnika dziennie). W chłodzie wydajność spada nawet o 30%.
Jaki gaz do kuchenki gazowej w terenie?
Często pojawia się pytanie: jaki gaz do kuchenki gazowej wybrać, by działała zarówno latem, jak i zimą?
Najlepszym kompromisem są mieszanki propanu i izobutanu, które zapewniają odpowiednie ciśnienie w różnych temperaturach. Zimą postaw na większy udział propanu, a latem wystarczy izobutan lub klasyczny butan.
Warto pamiętać, że gaz w kartuszu rozpręża się, obniżając temperaturę. Dlatego w zimnych warunkach kartusz warto ogrzewać ciepłem dłoni lub przechowywać w śpiworze – to zwiększy jego wydajność.
Jak przechowywać i transportować kartusze do kuchenki turystycznej?
Kartusze są bezpieczne, jeśli obchodzisz się z nimi rozsądnie. Oto kilka zasad:
- Nie zostawiaj ich w zamkniętym, nagrzanym samochodzie.
- Przechowuj w miejscu suchym, z dala od źródeł ognia.
- Nie dziuraw ani nie wyrzucaj pełnych kartuszy.
Po zużyciu odkręć zawór, sprawdź, czy nie ma resztek gazu, i oddaj do punktu recyklingu.
Pamiętaj też, że w niektórych liniach lotniczych i autobusach przewóz kartuszy jest zabroniony — lepiej kupić je na miejscu, np. w sklepie outdoorowym lub na stacji w pobliżu kempingu.
Ekologia i ponowne użycie – co z pustymi kartuszami?
Coraz więcej producentów oferuje kartusze do kuchenki turystycznej w formie wielorazowego użytku lub nadające się do recyklingu. Warto wybierać takie, które można oddać do specjalnych punktów zbiórki. Dzięki temu zmniejszamy ilość odpadów i dbamy o środowisko, nie rezygnując z wygody gotowania w plenerze. Pusty kartusz można również bezpiecznie zgnieść i zutylizować w punkcie odbioru metalu, ale tylko wtedy, gdy masz pewność, że nie zawiera już resztek gazu.
Najczęstsze błędy przy użytkowaniu kartusza
Choć kartusze do kuchenki turystycznej wydają się proste w obsłudze, w praktyce wiele osób popełnia błędy, które mogą skrócić żywotność sprzętu lub stworzyć realne zagrożenie. Warto je znać i wiedzieć, jak ich unikać – to gwarancja bezpieczeństwa i sprawnego działania Twojej kuchenki w każdych warunkach.
Nieprawidłowy montaż kartusza
Jednym z najczęstszych błędów jest zbyt szybkie lub nieprawidłowe wkręcanie kartusza. W przypadku modeli z zaworem gwintowanym zbyt mocne dokręcanie może doprowadzić do uszkodzenia uszczelki lub zaworu, co skutkuje nieszczelnością i ulatnianiem się gazu.
Aby tego uniknąć, kartusz zawsze trzymaj w pozycji pionowej i montuj go powoli, bez użycia nadmiernej siły. Wkręcaj go do momentu, aż poczujesz lekki opór – nie dalej. Po montażu warto sprawdzić szczelność, na przykład przy pomocy roztworu wody z mydłem – jeśli na połączeniu nie pojawiają się bąbelki, wszystko jest w porządku. W razie wyczucia zapachu gazu lub słyszalnego syczenia natychmiast odłącz kartusz i przewietrz miejsce.
Przechylanie kartusza podczas pracy
Wiele osób popełnia błąd, przechylając lub obracając kartusz w trakcie gotowania, często nieświadomie – na przykład podczas ustawiania garnka lub przesuwania kuchenki. To niebezpieczne, ponieważ wewnątrz kartusza znajduje się nie tylko gaz, ale także jego ciekła forma.
Gdy kartusz zostanie przechylony, ciekły gaz może przedostać się do palnika, co powoduje gwałtowny, niestabilny płomień. Może to prowadzić do poparzeń, uszkodzenia kuchenki lub zapalenia się pobliskich materiałów.
Zawsze ustawiaj kartusz pionowo, na stabilnej, równej powierzchni. Nie przenoś ani nie przechylaj kuchenki podczas pracy palnika i unikaj ustawiania jej na miękkim podłożu, które może się zapadać.
Używanie w zamkniętych pomieszczeniach
Gotowanie na kartuszu w namiocie, aucie, schronie czy kamperze bez odpowiedniej wentylacji to poważne zagrożenie. W trakcie spalania gazu powstaje tlenek węgla – bezwonny, trujący gaz, który może prowadzić do zatrucia już po kilku minutach. Dodatkowo w zamkniętej przestrzeni wzrasta ryzyko zapłonu w razie wycieku.
Zasada jest prosta: zawsze używaj kuchenki w miejscu przewiewnym, z dobrą cyrkulacją powietrza. Nigdy nie gotuj wewnątrz namiotu ani nie używaj kuchenki jako źródła ciepła. Zachowaj odstęp od ścian, materiałów tekstylnych i innych łatwopalnych przedmiotów.
Używanie nieodpowiedniego typu gazu
Częstym błędem jest wybór niewłaściwego rodzaju gazu. Wiele osób kupuje najtańszy butanowy kartusz, nie zwracając uwagi na warunki pogodowe. To problem zwłaszcza zimą – butan traci zdolność parowania w temperaturach poniżej 0°C, przez co płomień jest słaby lub nie zapala się wcale.
W chłodniejsze dni lub w górach lepiej wybrać kartusze z mieszanką propan–izobutan, które zachowują ciśnienie i wydajność nawet w niskich temperaturach. Latem natomiast wystarczy zwykły butan – jest tańszy i bardziej ekonomiczny.
Zawsze sprawdzaj na opakowaniu zakres temperatur pracy i skład mieszanki gazu. To prosta zasada, która może zadecydować o tym, czy Twój posiłek w górach będzie gorący, czy tylko symbolicznie letni.
Nieodpowiednie przechowywanie i transport
Kolejny problem to przechowywanie kartuszy w miejscach narażonych na wysoką temperaturę – na przykład w zamkniętym samochodzie w pełnym słońcu. Wysoka temperatura powoduje wzrost ciśnienia wewnątrz pojemnika, co może prowadzić do wycieku lub pęknięcia kartusza.
Zawsze przechowuj kartusze w chłodnym, suchym miejscu, z dala od źródeł ciepła i promieni słonecznych. W czasie transportu trzymaj je w pozycji pionowej i w oddzielnej torbie lub pudełku, aby nie uderzały o siebie ani o inne przedmioty. Nie rzucaj nimi i nie narażaj na uderzenia – to może osłabić konstrukcję pojemnika.
Przechowywanie niedokręconych lub uszkodzonych kartuszy
Niektórzy użytkownicy popełniają błąd, odłączając kartusz, ale nie dokręcając zaworu lub korzystając z uszkodzonych adapterów. Nawet niewielka nieszczelność może prowadzić do powolnego ulatniania się gazu, co w zamkniętym pomieszczeniu stwarza poważne ryzyko wybuchu.
Nigdy nie używaj kartuszy z wgnieceniami, rdzą, pękniętymi uszczelkami czy wyczuwalnym wyciekiem. Jeśli masz wątpliwości co do stanu kartusza, lepiej wymień go na nowy. Koszt nowego pojemnika jest niewielki w porównaniu z ryzykiem, jakie niesie używanie uszkodzonego.
Próby ponownego napełniania kartuszy jednorazowych
Zdarza się, że ktoś próbuje samodzielnie napełnić pusty kartusz, używając przejściówek i butli z gazem. To niebezpieczny pomysł. Kartusze jednorazowe nie są przystosowane do ponownego napełniania – ich zawory nie są projektowane do wielokrotnego użycia i mogą zawieść pod wpływem ciśnienia.
Jeśli potrzebujesz systemu wielorazowego, wybierz specjalne butle turystyczne z zaworem i reduktorem ciśnienia, które są przeznaczone do uzupełniania gazu. Nigdy nie próbuj „regenerować” jednorazowych kartuszy – to ryzykowne i niezgodne z zaleceniami produ
Autor: SOOV Autorzy